‘Een echt gesprek voeren met mensen levert veel meer op dan een vragenlijst

In de serie Mee-Makersverhalen spraken we met Raymond van Beek, budget - en wijkcoach Samenwerkplaats De Hoge Vucht

‘Een echt gesprek voeren met mensen levert veel meer op dan een vragenlijstje afwerken’

Met plotseling stijgende kosten kan het iedereen overkomen dat je financieel in de problemen komt. Dat de uitgaven sneller stijgen dan er inkomsten zijn. Maar schulden ontstaan lang niet altijd door onverantwoorde bestedingen. Raymond van Beek: ‘In veel gevallen zie ik mensen in de schuldhulpverlening belanden, die gewoon pech hebben gehad. Vaak gaat het om mensen die in hun leven ingrijpende gebeurtenissen meemaken, waardoor ze in een neerwaartse spiraal terechtkomen.’ Slaat de balans eenmaal door naar de minkant, dan is het lastig om dat evenwicht zonder hulp weer te herstellen. Dat is de reden dat er in de Hoge Vucht, maar ook in andere delen van de stad budgetcoaches zijn aangewezen waar bewoners terecht kunnen met hun vragen over financiën, hoe ze het huishoudboekje weer kloppend kunnen krijgen en daarmee hun leven weer op de rails kunnen zetten. 

We zoeken allemaal een beetje geluk

Werken aan een leefbare stad, aan gelijke kansen betekent onder andere dat mensen volwaardig kunnen meedoen in de samenleving. Binnen het Urban Living Lab Breda zijn er enkele samenwerkplaatsen aangewezen, waarin verschillende partijen de krachten bundelen om die ambitie tastbaar te maken. Elke verandering begint met betrokken mensen die in actie komen. Om de wijk schoner te maken, om de veiligheid te versterken, om elkaar te ontmoeten en elkaar beter te leren kennen. Maar ook om de mogelijkheden op een goed leven te vergroten, om werkgelegenheid, gezondheid en geluk te bevorderen.  

Verandering begint bij Mee-Maken

Hoe groter de kloof tussen de realiteit en de gewenste werkelijkheid, des te lastiger het kan zijn om met volle overtuiging positief te blijven en te blijven vertrouwen op betere tijden. En toch is dat de enige manier om veranderingen voor elkaar te krijgen. Gelukkig zijn er in Breda heel veel mensen die ondanks tegenslagen en frustraties blijven knokken voor mensen die het wat minder getroffen hebben. Raymond van Beek is zo iemand. Hij weet waar hij het over heeft als het over schulden gaat en zware tegenslagen. Daar heeft hij zelf mee te kampen gehad. Zijn persoonlijke ervaring en invoelingsvermogen maken dat hij echt contact maakt en dat hij het vertrouwen geniet van bewoners in de wijk. 

Harde realiteit

Raymond: ‘Ik heb zo’n twintig jaar geleden een behoorlijk heftige periode doorgemaakt, die er emotioneel heeft ingehakt, maar die ook grote invloed had op andere facetten van mijn leven. Ik woonde destijds met mijn partner en een vriend in het centrum, waar we de huur deelden. Op een gegeven moment nam die vriend een fatale overdosis GHB en leek het alsof we in een nachtmerrie terechtgekomen waren. De huur werd opgezegd, ik kwam op straat te staan en het bedrijf ging failliet waar ik werkte. Ik belandde in een depressie en zwierf noodgedwongen van het ene logeeradres naar het andere. Pas veel later lukte het om bijstand te krijgen. Ik besefte op dat moment dat het voor veel meer mensen ontzettend lastig moest zijn om het hoofd boven water te houden. Om de weg te vinden in het woud van regels dat we in Nederland kennen. Zeker als je kwetsbaar bent of de taal niet spreekt. 

Het begin van een nieuw verhaal 

Ik besloot mijn ervaringen te gebruiken om andere mensen te helpen. In eerste instantie ging dat niet over geldzaken, maar over de leefbaarheid van de wijk. Bij de flats waar ik woonde werd om de haverklap rotzooi gedumpt, vuilniszakken, grof vuil, huisraad. Ik stoorde me daar ontzettend aan. Vervolgens klopte ik aan bij de woningcorporatie en liet hun de foto’s zien die ik van de dumpingen gemaakt had. Gevolg was dat ik coördinator werd van een afvalproject. De corporatie stelde per flat een garage ter beschikking, de gemeente plaatste er containers en nam deze mee in de periodieke grofvuil route. Vrijwilligers van de flat beheerden de garage. Dat bleek een effectieve oplossing te zijn. Sindsdien is de plaats voor de garages een stuk opgeruimder. Via-via kwam ik in contact met MEE, een organisatie die zich inzet voor mensen met een beperking. Ik heb het altijd fijn gevonden om voor een ander te zorgen en gaandeweg raakte ik steeds meer thuis in de wereld van maatschappelijke hulpverlening. Ik organiseerde bijvoorbeeld sociale café’s waar allerlei professionals in het sociaal domein elkaar ontmoetten. 

Inzicht in het grotere plaatje

Ik ken de hele sociale kaart hier en weet hoe ik contact kan maken met bewoners. De gemeente heeft dat inmiddels ook in de gaten en weet me sindsdien steeds beter te vinden. Wat mij in gesprekken met hulpverleners opviel is dat zij vrijwel geen idee hebben van schulden vraagstukken. Dat is de reden dat ik als ZZP’er ben gestart met Budgetkracht. Ik help bewoners inzicht te krijgen in hun financiën, maar help woningeigenaren ook met aanvragen voor de verduurzaming van hun pand. Dat is nu natuurlijk een heel actueel thema. Ik ben betrokken bij Verbeter Breda, waar ik me bezig houd met het project Leefbaar inkomen. Uit ervaring weet ik dat er achter schulden vaak nog andere problemen schuilgaan. In de gesprekken die ik met mensen heb, komt dat wel naar voren. Soms is er sprake van ziekte of verslaving. Dan kan ik de juiste instanties inschakelen om cliënten daarin te ondersteunen. En door de energiecrisis wordt de schuldenproblematiek nog eens versterkt. Er zijn steeds meer mensen die het niet redden, ook mensen van wie je het niet zou verwachten. 

Jezelf zijn loont 

Je hoort wel eens van die typische intakevragen, die als het ware uit het boekje komen. Dat werkt voor mij niet. Ik begin een gesprek altijd ongedwongen, ik vraag hoe het met mensen gaat, waar ze mee bezig zijn en waar ze tegenaan lopen. Ik neem altijd de tijd en geef mensen de ruimte om te vertellen. Soms hoef ik alleen maar even stil te zijn, dan komen de verhalen vanzelf. Dit soort gesprekken levert veel meer op dan een vragenlijstje doorlopen. Het is niet altijd eenvoudig want mensen kunnen last van stress hebben, verward zijn of gebrekkig Nederlands spreken. Maar vriendelijkheid wordt in elke taal begrepen. Net als een compliment geven. Dat kan wonderen doen. Ik was een keer bij een moeder en dochter voor een schuldenkwestie. De dochter was ambulant verzorgende bij de thuiszorg. Toen zij in de gaten kreeg hoe belangrijk het op orde houden van het huishoudboekje was, ging zij dit samen met haar moeder regelen. Sindsdien is haar moeder een stuk zelfredzamer geworden. Mensen zien groeien van wanhoop naar zelfvertrouwen, dat vind ik het leukste van mijn werk.

Eigen keuzes maken 

Op mijn visitekaartje staat met opzet budget- en wijkcoach. Je kunt immers niet zo’n strikte scheiding aanbrengen in de werkzaamheden. Als ik iemand help met het aflossen van schulden, het op orde brengen van de financiën, dan kom ik er niet met alleen technische adviezen en het maken van duidelijke afspraken. Ik merk soms dat de ene rekening wel betaald wordt en de ander blijft liggen, maar ook dat mensen zich niet willen laten kennen en zich schamen dat ze niet zoveel kunnen besteden. Ze willen meedoen met anderen, die zich meer kunnen permitteren. Om dat te kantelen, is het nodig om regie te nemen over je leven. Dat kun je niet van buitenaf regelen. Dat zal iedereen zelf moeten doen. 

Zoek de verbinding 

Veel hulpverleners willen heel graag zaken voor anderen oplossen, ook al hebben ze daar niet om gevraagd. Dat zijn patronen die je ook in de wijk als geheel ziet. Allemaal goedbedoeld, maar niet altijd helpend. Zodra het etiket ‘impulswijk’ erop zit, worden er allerlei projecten bedacht en komen studenten en onderzoekers de wijk in met vragenlijsten. We moeten niet over bewoners, maar mét bewoners praten. Anders zijn we alleen maar bezig met het maken van beleidsnotities die in de la verdwijnen. Ik doe liever iets concreets, zoals jongeren bewust maken van het belang van budgetteren. Niet belerend, maar juist in persoonlijke gesprekken waarin je de ander in zijn waarde laat. Ik spreek Albert Bienefelt geregeld over de kansen die er liggen om de veerkracht van de wijk te versterken. Volgens mij moeten we dat niet te moeilijk maken. Sluit aan bij wat mensen kennen en waar ze enthousiast over worden. Iedereen vindt het leuk om tradities met anderen te delen, die specifiek bij de cultuur horen waar je familie vandaan komt, zoals muziek en eten.