Column – Niet de wijk leegzuigen, maar samen leren

De wijk is een prachtige leeromgeving. Studenten ontmoeten er bewoners, professionals en vraagstukken uit het echte leven. Maar steeds meer bewoners mopperen: opleidingen sturen studenten massaal de wijk in, zonder voorbereiding, zonder samenhang en zonder afstemming. Het gevolg: een wildgroei aan onderzoeken die vooral níéts opleveren. Studenten komen langs, stellen hun vragen, vullen hun formulieren in en verdwijnen zodra het studiepunt binnen is. In sommige buurten lijken ze inmiddels op muggen in de zomer: ze komen in zwermen, prikken voor data en laten de wijk leeggezogen achter. Bewoners raken onderzoeksmoe — en het vertrouwen in onderwijsinstellingen brokkelt af.

Het fundamentele probleem is versnippering. Opleidingen onderzoeken dezelfde wijken, stellen dezelfde vragen en werken vooral vanuit hun eigen curriculum: wij moeten leren. Wat de wijk nodig heeft, blijft onderbelicht. Bewoners krijgen herhaaldelijk vragen over leefbaarheid, eenzaamheid of duurzaamheid. De ergernis stijgt, de bereidheid daalt. Zo verandert de wijk van leeromgeving in een proeftuin en dat is een gemiste kans.

Daarbovenop komt het gebrek aan voorbereiding. In een wijklab werd aan studenten gevraagd of ze ooit in een buurthuis waren geweest. Niemand stak een hand op. Toch worden juist deze studenten de wijk in gestuurd, vaak zonder context of afstemming. Het is alsof opleidingen denken: ga maar, de wijk zal je wel iets leren. Maar leren zonder kader is geen leren, het is ronddolen.

Toch kan het radicaal anders. Stel je voor dat onderzoeken in de wijk niet langer uit losse opdrachten bestaan, maar onderdeel zijn van langdurige samenwerking. Dat studenten niet binnenvallen voor data, maar meedoen in het ritme van de wijk: aanwezig zijn, relaties opbouwen, luisteren. Dat zij aansluiten bij bestaande netwerken, onderzoeken verbinden met eerdere inzichten en samen met bewoners bepalen welke vragen ertoe doen. Onderzoek wordt dan geen eenrichtingsverkeer meer, maar een circulair proces waarin kennis wordt gehaald én gebracht. Waar terugkoppelingen vanzelfsprekend zijn, bewoners eerlijk worden gewaardeerd voor hun tijd en resultaten leiden tot concrete stappen in de wijk. Zo ontstaat wederkerigheid: studenten leren van bewoners, bewoners profiteren van studenten — en de wijk wordt sterker van ieders bijdrage.

Dát is de beweging die nodig is. Weg van het korte-termijndenken van losse opdrachten, op naar hybride leeromgevingen waar disciplines elkaar ontmoeten en samenwerken aan echte vraagstukken. Denk aan een student Bedrijfskunde die samen met een Social Work-student in een buurthuis werkt aan duurzame financiën én jongerenparticipatie. Of een ICT-student die met een Communicatiestudent een digitale training voor ouderen ontwikkelt. Geen extra opdrachten, maar de kern van de opleiding. Geen bubbels, maar kruisbestuiving.

Om die waardevolle manier van werken mogelijk te maken, is regie geen luxe, maar noodzaak. Coördinatie tussen opleidingen voorkomt dat bewoners vijf keer per jaar dezelfde vragen krijgen. Gezamenlijke voorbereiding met wijkpartners zorgt dat studenten weten waar ze binnenkomen. En vraaggestuurd werken, vanuit de wijk, niet het curriculum, maakt het verschil tussen belasting en betekenis.

De wijk verdient geen steekproef, maar samenwerking. Geen muggenzwerm, maar een duurzaam ecosysteem waarin onderwijs, onderzoek en samenleving elkaar versterken. Laten we voorkomen dat de wijk wordt gereduceerd tot onderzoeksproeftuin. Alleen door echte afstemming en wederkerigheid maken we de wijk tot een volwaardige leeromgeving voor studenten, docenten én bewoners. Dat is goed onderwijs. En eerlijk gezegd: ook gewoon goed fatsoen.

Ben je docent en wil je wijk in met je studenten? Neem dan contact op met het Urban Living Lab Breda!