Met de hele straat tegelijk je huis duurzaam isoleren

De energietransitie gaat niet snel genoeg, ook niet in Zandberg-Oost. In 2044 wil Breda van het gas af zijn en in Zandberg-Oost staat de teller op zeven procent van de woningen. Mensen willen wel in deze wijk, maar het is duur, de regelgeving voor monumentale panden beperkt de mogelijkheden en spouwmuurisolatie is technisch vaak helemaal niet mogelijk, blijkt uit de enquête die vierhonderd huishoudens uit de wijk invulden. Ondertussen is iedereen voor zichzelf advies aan het inwinnen. Dat moet anders, vindt de werkgroep Zandberg-Oost Duurzaam/aardgasvrij, onderdeel van de wijkraad. Samen met het Urban Living Lab Breda (ULLB) gaat ze nu op zoek naar een collectieve straten- en wijkaanpak voor biobased vloerisolatie.

Hele straten en wijken moeten nog. Niet alleen in Zandberg-Oost, in heel Breda moet het nog gebeuren, de energietransitie. Daken, vloeren en muren moeten geïsoleerd. Veel straten moeten nog van het gas af en worden aangesloten op elektrische verwarmingssystemen, of een warmtenet. Dus dan wil je liever geen individuele plannen, per huis opnieuw bekijken wat er nodig is. Je wilt kunnen opschalen; Wat bij het ene huis goed en soepel verloopt, wil je kunnen toepassen op andere huizen, liefs hele straten. En je wilt een collectieve aanpak, waarbij mensen in één straat of wijk de gezamenlijke inkoop doen voor hun vloerisolatie.

Ieder huis zijn eigen verhaal

Maar de praktijk is weerbarstig, opschalen blijkt enorm ingewikkeld, weten de mannen van de werkgroep Zandberg-Oost Duurzaam/aardgasvrij. Wanneer ze bijvoorbeeld op zoek gaan naar succesvolle voorbeelden in het land, kunnen ze die nauwelijks vergelijken met hun eigen wijk. “Je zou denken dat je herenhuizen kunt vergelijken met elkaar,” zegt Louis Magilse. “Maar wat in een andere stad een herenhuis is, is in onze wijk bijvoorbeeld tegelijkertijd een rijtjeshuis. Er is geen eenduidige definitie van het type woningen.”

Het vergelijken van data is ontzettend lastig, willen de mannen maar zeggen. “Je moet het allemaal precies weten en in kaart brengen en dat kost ontzettend veel tijd,” vult Ad Bijma aan. En dan nog, hoe ga je opschalen, als ieder huis zijn eigen verhaal heeft en elke bewoner zijn eigen leven met specifieke levensbehoeften? Bijma: “De één zegt, ik ben al zeventig, ik begin er niet meer aan. De ander wil wel, maar heeft geen geld. Een derde koopt een huis in de wijk, pakt alles rigoureus aan en gaat door met zijn eigen drukke leven.”

Op zoek naar samen en tegelijk

We zijn er dus nog lang niet. Terwijl we ondertussen wel moeten opschieten: Breda heeft als doel om in 2044 aardgasvrij te zijn. En over 25 jaar, in 2050, moet Nederland volledig circulair zijn. Maar volgens de Integrale Circulaire Economie Rapportage van het Planbureau van de Leefomgeving van februari dit jaar daalt het gebruik van schadelijke grondstoffen lang niet snel genoeg, we kopen juist steeds meer en de spullen gaan ook minder lang mee.

Er moet dus versnelling in komen, en alles moet veel duurzamer, maar hoe dan? Om daar antwoord op te vinden, is de wijkraad een samenwerking gestart met het Urban Living Lab Breda (ULLB). Met elkaar gaan ze op zoek naar drie huishoudens in Zandberg-Oost die hun vloer willen isoleren met bio-based, dus duurzame materialen. Als drie huishoudens met elkaar tegelijk hun vloer duurzaam isoleren, dan kunnen die lessen meegenomen worden naar een collectieve maatregel met een hele straat, is de gedachte. “Hoeveel deelnemers heb je nodig om collectief interessant te zijn,” daar zijn we naar op zoek, zegt Magilse. Vanuit het onderzoeksprogramma van het ULLB is er zevenduizend euro beschikbaar om bij de drie huizen de vloer te isoleren. Die worden geloot uit alle aanmelders die geschikt zijn voor de pilot. Het is de bedoeling dat de huishoudens die meedoen hun kennis en ervaring delen en zo drempels wegnemen van andere wijkbewoners.

Studenten doen ook mee

ULLB brengt studenten van Curio in die straks mee gaan helpen met het aanleggen van de isolatie. De praktijkervaring die ze op doen is ook een reden om met het ULLB samen te werken, geven de twee mannen van de werkgroep aan: “Het is belangrijk dat er aandacht komt voor duurzaam isoleren in het onderwijs, want dat is er nog te weinig” zegt Bijma. “Te vaak is de uitvoering onvoldoende. Wanneer mensen nu energiemaatregelen nemen, dan komt er een adviseur, die een aannemer voorstelt en die huurt ook weer mensen in. Aan het einde komen er controleurs die het hele traject gemist hebben.” Zo worden er onderweg veel fouten gemaakt, weten ze: “Dan daalt de energierekening bijvoorbeeld helemaal niet, of ontwikkelen huizen schimmels omdat alles potdicht is gemaakt. Er moet dus aan de voorkant iets gebeuren, wat leren studenten op school en met wie werken ze samen?”

Zeggenschap houden in de wijk

Er gaat veel tijd in zitten, geven ze toe. Maar de mannen zien dat het onvermijdelijk is en willen regie houden over de energietransitie in hun wijk. Momenteel is Gemeente Breda bezig met het ontwikkelen van wijkenergieplannen. Ze doet onderzoek naar duurzame energiebronnen en wil per wijk bepalen welke dat worden. Wijkraad Zandberg-Oost en de werkgroep wil daar niet op wachten. “We weten van de wijkenergieplannen, maar wij willen dat samen met de gemeente doen,” zegt Bijma. “Op basis van gesprekken, onder andere met EnNatuurlijk verwachten we dat hier geen warmtenet komt en dat de oplossing dus all-electric zal zijn. Dat vraagt veel van ons, er zijn ook wijkraden die zeggen, wij wachten de gemeente wel af. Maar wij willen zeggenschap over wat er met onze wijk gaat gebeuren.”